بازگشت
یادی از شاد روان پروفیسور دکتر احمد جاویدتارک نشین علم و ادب میهن
محمد همایون سرخابی لندن محمد همایون سرخابی لندن

 

15ماه اپریل 2011

افغان اکادمی لندن که یکی از نهاد های شناخته شده فرهنگی غیر وابسته به گروه ها و تنظیم های جهادی و سیاسی کشور میباشد ، به مسئولیت و سازماندهی شخصیت فرهیخته علمی و فرهنگی کشور محترم شاهپور امینی جوان با دانش ، نیکو سیر و همکار صمیمی فرهنگیان افغانستان مقیم بریتانیا در سال 1992 تاسیس گردیده است . این کانون علمی و فرهنگی ، بیشتر به اهمیت و نقش دانشمندان و متفکران میهن به عنوان هسته اصلی و عامل آگاهی دهنده برای آموزش و تعلیم همگانی ، بخصوص برای نسل جوان ایجاد گردیده و با دایر نمودن کنفرانس ها و سمینار های علمی کوشیده است تا در ایجاد فضای تفاهم و همدیگر فهمی بین افغان های مقیم بریتانیا نقش موثری بازی نماید . این کانون با ارزش فرهنگی همیشه تلاش ورزیده ، تا در رشد دانش و آگاهی سیاسی ، فرهنگی  و تاریخی هموطنان دور از میهن کار های ماندگار و ارزنده ای را انجام بدهد. از جمله کار نامه های ماندگار و بی بدیل این کانون فرهنگی یکی هم تدویر سمینار بزرگ علمی و فرهنگی تحت عنوان ( هفت شهر عشق ) بود ، که به منظور معرفی تاریخ و فرهنگ پر غنا ، اصیل و نگارین کشور عزیز ما افغانستان و خاصتاً شهر های نامدار این خطه مرد خیز و باستان بخصوص ولایات بلخ ، بامیان ، غزنی ، هرات ، کابل ، بدخشان ، قندهار و تخار با مضافات و توابع آن به ابتکار و همت تارک نشین علم و ادب کشور روانشاد محترم آکادمسین پروفیسور دکتر احمد جاوید براه افتاده بود . این خلاصه که پیشکش دوستداران او میگردد از بین سیاهه یاد داشت های ده سال قبل این کمترین جمع بندی گردیده است و صرف به منظور ارج گزاری و گرامیداشت از یاد بود و تلاش های بی پایان شخصیت والای افغانستان روانشاد دکتر جاوید به رشته تحریر آمده است ، تا نشانی از علاقه شخصی من به این چکاد علمی و ادبی میهن باشد .                      

روانشاد پرفسور دکتر جاوید عقیده داشت برای شناخت درست تاریخ باید سیر تمدن و فرهنگ نیز مورد برسی دقیق و همه جانبه قرار گیرد . زیرا تاریخ تنها شرح جنگ ها ، سرگذشت سلاطین و فرمانروایان نه بلکه شناس نامه ملت ها است نه تقویمی از ویرانی ها و کشتار های ظالمانه انسانی او میگفت : فرمان روایانی که در توسعه و تکامل تمدن صوری و معنوی مسئولانه گام برداشته و زمینه های مناسب و مساعد تر حیات مدنی را برای هموطنان خود به ارمغان آورده اند صرف نظر از تعلقات قومی و زبانی شان بر حق میتوان آنها را به حیث خدمت گزاران واقعی کشور نام برد و با افتخار از ایشان یاد آوری کرد ، نه از سلاطین و فرمانروایان ظالم و جابر که جز قتل و غارت ، ویرانی و سرافکندگی تاریخی دست آورد دیگری نداشته اند  .                                  

نخستین دور از سمینار هفت شهر عشق شرح تاریخ پر افتخار هرات تحت عنوان ( هرات باستان در اوج شکوهمندی و شکوفائی )  بود که به تاریخ 14 ماه جنوری سال 2001 در مرکز افغان اکادمی لندن دایر گردید . در این نشست که عده ای کثیری از هموطنان گرامی ما مقیم بریتانیا اشتراک ورزیده بودند . روانشاد پروفسور دکتر جاوید در ابتدا تشریف آوری مهمانان و علاقمندان را خوش آمدید و خیرمقدم گفته و بعداً در مورد نام نامی هرات باستان در دفتر اسطوره ها و افسانه ها و بخصوص در قرن نهم هجری و اینکه به حیث سینه آریانا و قلب خراسان در اشعار و نبشته های شعرا و دانشمندان وسیعاً منعکس گردیده با تفصیل توضیحات ارایه فرمودند ، که سخت مورد توجه و دلچسپی خاص حاضرین قرار گرفت . در حالیکه پخش موسیقی روح افزای هرات باستان گوش های اشتراک کنند گان را نوازش میداد قسمت اول محفل با بخش پرسش و پاسخ و صرف عصریه در فضای مملو از صفا و صمیمیت پایان یافت .                                           

نشست دوم این سمینار که به تاریخ 21 ما جنوری همان سال مصادف بود با اشتراک کمیت بیشمار هموطنان ما دایر گردید . این بخش شامل یادی از دانشمندان ، سخن سرایان ، بزرگان و فرمان روایان خراسان بزرگ بود . محترم شاد روان پرفسور دکتر جاوید فرمودند که : سلاطین ترک تبار تیموری هرات در طی صد سال حکم روایی خویش نتنها ویرانی های دوران گذشته را جبران نمودند بل به حق میتوان آن را یکی از دوره های پرفروغ و پر افتخار تاریخ افغانستان کنونی و رنسانس آسیا برشمرد . روانشاد پرفسور دکتر جاوید در این بخش به تفصیل صحبت نموده و از دانشمندان و شخصیت های نامدار علمی هرات چون حنظله بادغیسی ، خواجه عبدالله انصار ، میر حسینی سادات غوری ، خواجه عبدالله احرار ، کاشفی اسفزاری ، خوند میر ، میرخوند ، سیفی هروی ، و نعمت الله هروی و غیره تک تک یاد آوری نموده با شرح حال و قرائت اشعار و نمونه های کلام هریک شان توجه حاضرین را معطوف نمودند . ولی روی سخن بیشتر سوی آفتاب خراسان حضرت جامی ، زندگی نامه و منظومه های پر سیاره او در تاریخ علم و فرهنگ منطقه بود . همچنان روانشاد پرفسور دکتر جاوید با تفصیل از دوران مطلای مدنی و فرهنگی سلاطین عادل ، با دانش ، فرهنگ پرور و مدبر ترکان تیموری هرات به خصوص دست آورد های مدنی و فرهنگی شاه رخ میرزا ، گوهر شاد خاتون ، بای سنقر میرزا ، سلطان حسین باقرا و وزیر خردمند و با تدبیر او امیر علی شیر نوایی ، الغ بیگ ، و شعرای ذوالسانین چون بنایی ، هلالی چغتایی ، هاتفی ، خیالی ، آصفی  که به زبان های فارسی و اوزبیکی  دیوان های بیشماری از خود به یادگار گذاشته اند به تفصیل صحبت نموده افزودند که ، ما واقعاً مصداق و صحت مقوله علمی را که محیط اجتماعی ، سازنده شخصیت اجتماعی است میتوانیم به وضوح در وجود فرمانروایان خوش ذوق ، با فرهنگ و دانشمند این دوره تاریخ میهن بخوبی در یابیم .        

پخش آهنگ های دلنشین هرات با بخش پاسخ و پرسش و صرف عصریه که با کف زدن های ممتد حاضرین بدرقه میگردید پایان همایش را اعلام نمود .                                                        

نشست سوم این سمینار که به تاریخ 28 ماه جنوری همان سال در مقر افغان آکادمی لندن دایر گردیده بود شامل گزارش های تصویری از سیمای هرات باستان بود . در این بخش مجموعه گازرگاه شریف ، سنگ هفت قلم ، نمکدان ، مساجد ، مدارس ، مصلا و مناره های هرات باستان  ، مزارات ، بقای خیر ، قلعه اختیارالدین ، ، کاخ زرنگار ، خرقه مبارک ، خانقا ها ، باغ ها تفرجگاه ها و غیره بود ، که هر کدام این تصاویر به صورت جداگانه معرفی میگردید و در باره معلومات لازم ارایه میشد ، سخت مورد دلچسپی حاضرین قرار گرفت . ولی متاسفانه از تصاویر بیشمار مدارس ، خانقا ها ، رصد خانه ها ، دارالشفا ها و غیره کانون های علمی و فرهنگی که در متن گزارش به تفصیل از آن ذکر گردیده و شهر هرات را به مرکز بزرگ علمی  و فرهنگی آسیا مبدل نموده بود نشانه از آن در میان نبود . روانشاد پرفسور دکتر جاوید علت تقصیر و عدم ارایه تصاویر را در وجود زمام داران بعدی کشور جستجو نموده افزودند : به موجب اسناد موجود در آرشیف نسخ خطی برتش لایبری موزیم لندن زمام داران خودکامه بعدی در افغانستان نتنها از این مراکز و موسسات بزرگ علمی و فرهنگی به نفع خود و ملت استفاده ننموده بلکه این بنا ها و ساختمان های با ارزش تاریخی و ملی را یکسره ویران نمودند ، برای بار نخست این بنا ها به امر سردار شهنواز خان پسر سردار سلطان احمد خان برادر زاده امیر دوست محمد خان حکمران هرات به بهانه جایگزینی مخالفین خویش قسماً تخریب نمود . بعداً به تجویز انگلیس ها ، امر و فرامین رسمی امیر عبدالرحمن خان تحت عنوان مجادله با اشرار با انفجار باروت و ضرب گلوله های توپ قسماً از پا در آمدند . با درد و دریغ در زمان حکم روایی بابای ملت نیز بقایای آن ساختمان های نیمه ویران توسط اصیل خان فرقه مشر و صاحب منصبان کوتاه نظر اردوی ملی بکلی منهدم و از بین برده شده و از خشت های آن جهت تعمیر قشله های عسکری زلمی کوت فرقه هرات استفاده به عمل آمده است . با وصفی که نوا های روان بخش موسیقی هنرمندان چیره دست هرات با ترتیبات عصریه همه را به آرامش دعوت می نمود ، ولی حاضرین محفل  آهسته آهسته با تاثر زائیدالوصف تالار کنفرانس را ترک نمودند .                                                 

نشست چهارم که به نگارستان هرات اختصاص یافته بود به تاریخ 2 ماه فبروری همان سال 2001 دایر گردید . روانشاد پرفسور دکتر جاوید در این بخش یک بار دیگر از هنر پروری سلاطین ترک تبار تیموری هرات و ایجاد زمینه های مساعد جهت شکوفایی استعداد های هنری مردم خراسان بزرگ به تفصیل صحبت نموده از پویایی و رشد هنر میناتور، از تصاویر مینیاتوری آن عهد ، خط نویسی ، نمایی از حسن خط ، تذهیب ( زرگرفتن ) ، اسلیمی (آمیزه از گل و برگ وشاخه ها ) ، مقرنس سازی ( بنای بلند با سقف آراسته با نقش ونگار ) جلد سازی ، قلم تراشی ، نمونه از قطعات و مرقعات در تصویر ( تصاویری که از پارچه ها تشکیل شده باشد ) تحت نظر نابغه زمان استاد بهزاد که آفریده های او در تاریخ جهان کم نظیر است به تفصیل صحبت نموده و معلومات بکر و دلچسپی ارایه نمودند که با کف زدن های حاضرین و استماع نوار های موسیقی اصیل هنرمندان با فرهنگ هرات باستان و صرف عصریه به پایان رسید .     

نشست پنجم به تاریخ 11 ماه فبروری همان سال که به نمایش ویدیویی هرات باستان اختصاص یافته بود سخت توجه حاضرین و اشتراک کنند گان را بخود خود جلب نمود . این فلم ویدیویی سه ساعته که به همت والای دانشمند پرتلاش انگلیس محترم دکتر جان بیلی پژوهشگر در دانشگاه آکسفورد بریتانیا تهیه و ترتیب شده بود خیلی ها دلچسب ، جالب و تماشایی بود محترم جان بیلی  با خانمش بیش از دو دهه را در هرات سپری نموده و تحقیقات و مطالعات بیشمار علمی در مورد سیر تمدن ، فرهنگ و تاریخ هرات به عمل آورده ، به نواختن و معرفی آلات موسیقی هرات نیز ید طولایی دارند . این بخش پرو گرام که زبان گویایی از فرهنگ و مدنیت هرات باستان این سینه آریانا و قلب خراسان بود با کف زده ها و صرف عصریه به پایان رسید .                               

نشست ششم که به تاریخ 18 ماه فبروری 2001 با اشتراک عده ای بیشمار از هموطنان ما مقیم بریتانیا برگزار گردیده بود بی نهایت جالب و تماشایی بود . این بخش سیر هنر موسیقی در هرات باستان بود و یادی از آواز خوانان و نوازندگان قدیم هرات ، انواع آلات موسیقی ، نام مقام ها ، جلوه های از مناجات و خرابات در موسیقی هرات باستان بود که با هنر نمایی هنرمندان افغان  محترم همدم یار ستار نواز ، محترم یوسف محمود و نجیب الله تبله نوازان ، محترم حسین زهاوی  هنرمند ایرانی دف نواز ، محترم حکیم صانعی و محترم محمود کامن آواز خوان رادیو تلوزیون کشور و هم چنان هنر نمایی محترم دکتر جانبیلی و خانمش محترم ورانیکا و محترم مارگریت و محترم متیو هنرمندان یونانی که با لباس های افغانی خود را آراسته بودند نهایت جالب و دیدنی بود در ختم پرو گرام گل دسته های زیبا که از سوی افغان آکادمی لندن تهیه گردیده بود توسط روانشاد پرفسور دکتر جاوید برای همه هنرمندان تقدیم گردید . طی این محفل شکوهمند تقاضا به عمل آمد تا پول اعانه که برای مصیبت دیدگان سیلاب ولایات هرات و بادغیس جمع آوری گردیده ، تحت نظر یک هیئت متشکل از محترم مریم عزیز نعیم ، محترم بی بی حاجی شهناز امینی ، محترم رحیم اسلمی ، محترم عبدالرحمن غیاثا و محترم حمید نظام برای مستحقین رسانیده شود .            

با درد و دریغ فراوان بنابر شدت مریضی آن چکاد علم و دانش نتوانست این پروژه را تکمیل نموده و به گنجینه  علمی و تاریخی دوستدارانش فزونی بخشد . روانش شاد و خاطراتش ماندگار باد .  کست مکمل این همایش در افغان اکادمی لندن موجود است  . ومن الله التوفیق                   

 


April 17th, 2011


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
شعر،ادب و عرفان